Katholisches Gesangbuch

Deprecated: Creation of dynamic property Content::$_them is deprecated in /var/www/kirchengesangbuch/public_html/www/Content.php on line 938

Rechtsträger

Verlage und Institutionen

AB  

AB Nordiska Musikförlaget, S-Stockholm

AKL

 

Apostolaat voor Kerkelijk Leven, B-Tongerlo

Alt

 

Verlag Haus Altenberg, D-Düsseldorf

APT

 

Ateliers et Presses de Taizé, F-Taizé-Communauté

Ave

 

Aventinus Verlag, D-München

BAK

 

Benediktiner-Abtei Königsmünster, D-Meschede

Bär

 

Bärenreiter Verlag, D-Kassel

Bon

 

Bonifatius-Verlag, D-Paderborn

Bos

 

Don Bosco Verlag, D-München

Cab

 

G.F.Callenbach Verlag, NL-Nijkerk

Cari

 

Caritasverband, D-Eichstätt

CC

 

Copy Care Deutschland, D-Neuhausen-Stuttgart

CE

 

Claudiana Editrice, I-Turin

CEA

 

Colloquio Engadina alta-Bregaglia-Poschiavo, Chur

ChK

 

Chr. Kaiser Verlag, D-Gütersloh

ChV

 

Christophorus-Verlag, D-Freiburg i.Br.

Col

 

Collata Verlag, D-Viersen

Cop

 

Verlag Alfred Coppenrath, D-Altötting

Cro

 

Edition Cron, Luzern

CV

 

Carus Verlag, D-Stuttgart

DVM

 

Deutscher Verlag für Musik, D-Leipzig

DWG

 

Deutsches Weltgebetskomitee, D-Stein

EL

 

Editions Musicales du Levain, F-Paris

ElU

 

Evang.-luth.Kirche in Ungarn, H-Budapest

ES

 

Evangelischer Sängerbund, D-Wuppertal

ESM

 

Editions Musicales Studio SM, F-Paris

EvM

 

Evang.-luth.Mission, D-Erlangen

FEP

 

Fondation des Eglises Protestantes Romandes, Lausanne

Fid

 

Fidula-Verlag, D-Boppard

FP

 

Verlag Friedrich Pustet, D-Regensburg

GB

 

Gustav Bosse Verlag, D-Kassel

Han

 

Carl Hanser Verlag, D-München

Hän

 

Hänssler-Verlag, D-Neuhausen-Stuttgart

ISK

 

Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied, NL-Leidschendam

JD

 

Johannis Druckerei, D-Lahr

KB

 

Katholisches Bibelwerk, D-Stuttgart

Lan

 

Lahn-Verlag, D-Limburg

MBZ

 

Musikverlag und Bühnenvertrieb Zürich AG, Zürich

Mer

 

Merseburger Verlag, D-Kassel

Mös

 

Möseler Verlag, D-Wolfenbüttel

MS

 

Mechthild Schwarz Verlag, D-Fassberg

Pan

 

Pan Musik AG, Baden

PJ

 

Peter Janssens Musik Verlag, D-Telgte/Westfalen

Rad

 

Radius-Verlag, D-Stuttgart

Sch

 

Schwann-Verlag, D-Düsseldorf

Stru

 

Strube Verlag, D-München

SUL

 

Studio Union im Lahn-Verlag, D-Limburg

TVZ

 

Theologischer Verlag Zürich, Zürich

Tvd

 

tvd-Verlag, D-Düsseldorf

Uni

 

Verlag Uni-Druck, D-München

V&R

 

Vandenhoeck & Ruprecht, D-Göttingen

VDD

 

Verband der Diözesen Deutschlands, D-Bonn

Ver

 

Veritas Verlag, A-Linz

VRG

 

Verein zur Herausgabe des Gesangbuches der Evangelisch-reformierten Kirchen der deutsch-sprachigen Schweiz, Zürich

VKG

 

Verein für die Herausgabe des Katholischen Kirchengesangbuches der Schweiz, Zug

VJG

 

Verlag Junge Gemeinde, D-Leinfelden-Echterdingen

VSG

 

Verlag Singende Gemeinde, D-Wuppertal

Private Rechtsträger

aen

 

Johannes Aengenvoort † 1979

ag

 

Luigi Agustoni † 2003

bier

 

Wolfgang Biersack

bot

 

Rosemarie Bottländer-Habert, D-Odenthal-Glöbusch

daf

 

Franz-Reinhard Daffner, D-Augsburg

dav

 

Linus David, Luzern † 2004

frei

 

Heinz Gert Freimuth † 2009

gaf

 

Fritz Gafner, Zürich

got

 

Friedemann Gottschick, D-Lüneburg

har

 

Philipp Harnoncourt, A-Graz

hei

 

Angelika Maria Heim, D-Hegne

hel

 

Robert Maximilian Helmschrott, D-München

hen

 

Jürgen Henkys, D-Petershagen

heu

 

Winfried Heurich, D-Frankfurt

hof

 

Ernst Hofmann † 1999

jpe

 

Johannes Petzold † 1985

juh

 

Arnim Juhre, D-Hamburg

kra

 

Sigisbert Kraft † 2006

kro

 

Gerhard Kronberg † 2001

kun

 

Michael Kuntz † 1992

lau

 

Johann Lauermann, A-Theresienfeld

lip

 

Walther Lipphardt † 1981

lpe

 

Lothar Petzold, D-Leipzig

mar

 

Kurt Marti, Bern

men

 

Wolfram Menschick, D-Eichstätt

mis

 

Conrad Misch, D-Frankfurt

mül

 

Gregor Müller † 1997

off

 

Winfried Offele, D-Essen

ros

 

Kurt Rose † 1999

rot

 

Theophil Rothenberg † 2004

rüt

 

Carl Rütti, Unterägeri

schib

 

Bernhard Schibli, Aesch

schil

 

Gottfried Schille, D-Borsdorf

schle

 

Manfred Schlenker, D-Stolpe Dorf

schm

 

Karl Norbert Schmid † 1995

sil

 

Silja Walter, Kloster Fahr, Unterengstringen

spa

 

Peter Spangenberg, D-Achtrup

ste

 

Hildegard Stern, D-Uhingen

steb

 

Vinzenz Stebler † 1997

sut

 

Ignace de Sutter † 1988

tho

 

Rudolf Thomas † 1987

val

 

Gerhard Valentin † 1975

vid

 

Albe Vidakovic † 1964

wes

 

Anton Wesely † 1983

war

 

Walter Rein † 1955

wie

 

Rudolf Otto Wiemer † 1998

wik

 

Erhard Wikfeldt † 2000

ww

 

Walter Wiesli, Immensee

zen

 

Lothar Zenetti, D-Frankfurt/M.

KG-Rechte: Gesänge und Orgelsätze

 

 

1.0

TVZ(T),ISK(MS)

 

 

2.0

VKG (IS)

 

 

3.0

ChV(T)

 

 

4.0

Cari(T),VKG(S)

 

 

5.0

Fid(TMS)

 

 

6.0

V&R(T),VKG(I)

 

 

7.0

VKG(IS)

 

 

8.0

TVZ(TM)VKG(I),VRG(S)

 

 

9.0

bot(T),Stru(MS)

 

 

30.1

ChV(MS)

 

 

30.4

ChV(TMS)

 

 

30.5

ChV(MS)

 

 

31.1

ChV(MS)

 

 

31.2

VKG(MS)

 

 

31.7

Alt(MS)

 

 

32.3

ag/ww(M)

 

 

33.0

VKG(S)

 

 

33.1

VKG(S)

 

 

33.3

ww(M)

 

 

35.0

VSG(TMS),VKG(I)

 

 

37.0

CV(T),VKG(I)

 

 

38.0

VKG(IS)

 

 

39.0

VKG(TMS)

 

 

40.0

VKG(IS)

 

 

41.0

Iris(MS)

 

 

42.0

ChV(TMS)

 

 

43.0

GB(T),CV(S),VKG(I)

 

 

44.0

VKG(I)

 

 

45.0

Stru(TMS)

 

 

46.0

VGL(T),VKG(IS)

 

 

47.0

Ave(T)

 

 

48.0

Alt(M),ChV(S)

 

 

48.1

ChV(MS)

 

 

48.2

VGL(MS)

 

 

49.0

VKG(IS)

 

 

50.0

ChV(TMS)

 

 

51.0

ChV(MS),VKG(I)

 

 

52.0

Bro(MS),VRG(I)

 

 

53.0

Ver(MS),VKG(I)

 

 

54.0

VKG(MS)

 

 

55.0

ChV(MS),VKG(I)

 

 

56.0

VKG(IS)

 

 

57.0

VKG(MIS)

 

 

58.0

VKG(IS)

 

 

59.0

Bro(MS)

 

 

60.0

ChV(TMS)

 

 

61.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

62.0

ChV(TIS)

 

 

63.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

64.0

Sch(TMS)

 

 

65.0

VKG(TM)

 

 

66.0

Stru(T),VSG(MS),VKG(I)

 

 

67.0

VSG(TMS),VKG(I)

 

 

68.0

SUL(TMS)

 

 

69.0

VKG(IS)

 

 

71.0

APT(MS)

 

 

72.0

schib(T),rüt(M),VKG(S)

 

 

73.0

VGL(T),VKG(IS)

 

 

74.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

75.0

VKG(I)

 

 

76.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

77.0

Stru(TMS)

 

 

78.0

VKG(IS)

 

 

79.0

VKG(IS)

 

 

80.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

81.0

Bro(MS)

 

 

82.0

VKG(MS)

 

 

83.0

Ave(T)

 

 

84.0

Stru(MS)

 

 

85.0

Alt(MS)

 

 

85.1

ChV(MS)

 

 

85.2

ChV(MS)

 

 

85.3

ChV(MS)

 

 

85.4

Uni(MS)

 

 

85.5

VKG(MS)

 

 

85.6

Alt(MS)

 

 

85.7

ChV(M)

 

 

85.8

VKG(MS)

 

 

86.0

SUL(T),off(MS)

 

 

88.0

ChV(MS)

 

 

88.1

VKG(MS)

 

 

88.2

VKG(MS)

 

 

88.3

VGL(S)

 

 

88.4

VKG(MS)

 

 

88.5

VKG(MS)

 

 

88.6

VGL(S)

 

 

88.7

ChV(MS)

 

 

89.0

VKG(IS)

 

 

91.0

EL(M)

 

 

91.1

EL(M)

 

 

92.0

APT(MS)

 

 

93.0

CC(M),VRG(S)

 

 

94.0

ChV(MS)

 

 

95.0

spa(T),VRG(S),VKG(I)

 

 

96.0

VKG(MS)

 

 

97.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

98.0

VKG(IS)

 

 

99.0

VGL(T),VRG(S),VKG(I)

 

 

100.0

ChV(TMS)

 

 

100.1

VKG(MS)

 

 

100.2

VKG(MS)

 

 

101.0

VKG(S)

 

 

102.0

ChV(TS),VKG(I)

 

 

103.0

Cari(T),VKG(I)

 

 

104.0

VKG(IS)

 

 

105.0

VKG(IS)

 

 

106.0

VKG(MS)

 

 

107.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

108.0

VGL(TMS),VKG(I)

 

 

109.0

ChV(MS),VKG(I)

 

 

110.0

Ave(T)

 

 

111.0

Bro(MS)

 

 

112.0

Ver(MS),VKG(I)

 

 

113.0

ChV(MS),VKG(I)

 

 

114.0

VKG(MIS)

 

 

115.0

VKG(I)

 

 

116.0

PJ(TMS)

 

 

117.0

ChV(MS),VKG(I)

 

 

118.0

VKG(MS)

 

 

119.0

VKG(MS)

 

 

120.0

VGL

 

 

121.0

VKG(MS)

 

 

121.1

heu(MS)

 

 

121.2

ChV(MS)

 

 

122.0

VKG(MS)

 

 

122.1

VKG(MS)

 

 

122.2

VKG(MS)

 

 

122.3

VKG(MS)

 

 

122.4

VKG(MS)

 

 

122.5

VKG(MS)

 

 

123.0

GB(S)

 

 

125.0

VKG(IS)

 

 

126.0

ChV(TMS)

 

 

127.0

ChV(MS)

 

 

128.0

VKG(IS)

 

 

129.0

Ave(T)

 

 

131.0

Ver(MS)

 

 

132.0

VKG(IS)

 

 

133.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

134.0

VGL(T),VKG(I)

 

 

135.0

Alt(TMS)

 

 

135.1

ChV(MS)

 

 

136.0

Cari(T),ChV(MS)VKG(I)

 

 

137.0

zen(T),lau(M),VKG(S)

 

 

138.0

VKG(I)

 

 

139.0

ChV(TMIS)

 

 

140.0

VKG(TMIS)

 

 

141.0

VKG(IS)

 

 

142.0

Stru(TMS)

 

 

143.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

144.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

145.0

JD(T),Stru(M),VRG(IS)

 

 

146.0

MS(TMS)

 

 

147.0

Stru(TMS),VKG(I)

 

 

148.0

VKG(IS)

 

 

149.0

Stru(TMS)

 

 

150.0

Stru(TMS)

 

 

151.0

TVZ(T),VKG(IS)

 

 

152.0

TVZ(T),VKG(IS)

 

 

153.0

Pan(TM),VKG(IS)

 

 

154.0

Pan(TM),VKG(IS)

 

 

155.0

Pan(IS)

 

 

156.0

Pan,VKG(IS)

 

 

157.0

VKG(IS)

 

 

158.0

VKG(S)

 

 

159.0

VKG(S)

 

 

160.0

VKG(S)

 

 

161.0

VKG(S)

 

 

162.0

VKG(S)

 

 

163.0

VKG(S)

 

 

164.0

VKG(S)

 

 

165.0

VKG(S)

 

 

166.0

VKG(S)

 

 

167.0

VKG(S)

 

 

168.0

VKG(S)

 

 

169.0

VKG(S)

 

 

170.0

VKG(S)

 

 

171.0

VKG(S)

 

 

172.0

VKG(S)

 

 

174.0

TVZ(TMS)

 

 

175.0

VKG(I)

 

 

177.0

CE(T it.)

 

 

179.0

hei,VKG(IS)

 

 

180.0

ChV(TMIS)

 

 

181.0

Mer(T),VKG(I)

 

 

182.0

Pfei(T), Lan(MIS)

 

 

183.0

Tvd(T),ESM(M),VKG(IS)

 

 

184.0

mar/juh(T),GB(S),VKG(I)

 

 

185.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

186.0

VGL(T),VKG(I)

 

 

187.0

GB(TMS)

 

 

188.0

APT(TMS)

 

 

189.0

Stru(TMS)

 

 

192.0

VKG(IS)

 

 

193.0

TVZ(t),ElU(MS),VKG(I)

 

 

194.0

VKG(I)

 

 

195.0

APT(MS)

 

 

196.0

VKG(IS)

 

 

197.0

VKG)IS)

 

 

198.0

VKG(IS)

 

 

199.0

VKG(I)

 

 

200.0

VKG(I)

 

 

201.0

VSG(T),VKG(I)

 

 

202.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

203.0

val(T),off(MIS)

 

 

204.0

VKG(IS)

 

 

205.0

VKG(TMS)

 

 

206.0

VKG(I)

 

 

207.0

rot(TM),VKG(IS)

 

 

208.0

GB(TMS)

 

 

209.0

ChV(MS)

 

 

210.0

VKG(I)

 

 

211.0

VRG(T),VKGI)

 

 

212.0

Cari(T),VKG(IS)

 

 

213.0

VKG(I)

 

 

215.0

VKG(IS)

 

 

216.0

TVZ(T)

 

 

217.0

VKG(IS)

 

 

218.0

schib(T),rüt(MIS)

 

 

219.0

VKG(IS)

 

 

220.0

VKG(IS)

 

 

221.0

VKG(IS)

 

 

222.0

VKG(IS)

 

 

228.0

VKG(IS)

 

 

229.0

DWG(TMS)

 

 

230.0

VKG(IS)

 

 

231.0

ChV(T),wik(M),VKG(IS)

 

 

232.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

233.0

hen(T),AB(MS),VKG(I)

 

 

236.0

VKG(I)

 

 

237.0

FEP(T fr.)

 

 

238.0

CEA(T it.)

 

 

240.0

Cari(T),VKG(I)

 

 

241.0

VSG(MS)

 

 

242.0

ste(MS)

 

 

243.0

Mös(MIS),VKG(S)

 

 

252.0

ChV(MS)

 

 

253.0

VKG(MS)

 

 

254.0

VKG(MS)

 

 

255.0

VKG(MS)

 

 

256.0

VKG(MS)

 

 

261.0

VKG(S)

 

 

262.0

VGL(T),VKG(IS)

 

 

263.0

ChV(MS)

 

 

263.1

KB(T),VKG(S)

 

 

264.0

VGL(MS)

 

 

264.1

KB(T),VKG(S)

 

 

265.0

hel(MS)

 

 

265.1

KB(T),VKG(S)

 

 

266.0

VGL(M),VKG(S)

 

 

267.0

ChV(MS)

 

 

267.1

KB(T),VKG(S)

 

 

270.0

VKG(S)

 

 

270.0

VGL(S),

 

 

270.1

KB(T),VKG(S)

 

 

271.0

ChV(MS)

 

 

271.1

KB(T),VKG(S)

 

 

272.0

ChV(M),VKG(S)

 

 

273.0

VGL(T),VKG(S)

 

 

274.0

VGL(T),ChV(MS)

 

 

274.1

KB(T),VKG(S)

 

 

275.0

VKG(M)

 

 

276.0

VKG(MS)

 

 

277.0

VKG(S)

 

 

279.0

VKG(MS)

 

 

279.1

KB(T),VKG(S)

 

 

280.0

ChV(MS)

 

 

280.1

KB(T),VKG(S)

 

 

281.0

ChV(MS)

 

 

281.1

ChV(MS)

 

 

282.0

VKG(MS)

 

 

284.0

Cari(T),VKG(S)

 

 

285.0

tho(MS)

 

 

285.1

KB(T),VKG(S)

 

 

286.0

KB(T),VKG(S)

 

 

287.0

ChV(MS)

 

 

287.1

KB(T),VKG(S)

 

 

288.0

VGL(T),VKG(S)

 

 

289.0

VKG(S)

 

 

290.0

ChV(MS)

 

 

290.1

KB(T),VKG(S)

 

 

296.0

ChV(TMS)

 

 

297.0

Stru(MS)

 

 

298.0

VKG(IS)

 

 

299.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

300.0

VKG(IS)

 

 

301.0

Stru(TMS),VKG(I)

 

 

302.0

VKG(IS)

 

 

303.0

VKG(IS)

 

 

304.0

VGL(T),VKG(IS)

 

 

305.0

VKG(IS)

 

 

306.0

Stru(T),TVZ(M),VKG(IS)

 

 

307.0

TVZ(T),VKG(I)

 

 

308.0

VKG(IS)

 

 

309.0

VKG(IS)

 

 

310.0

Bär(TMS),VKG(I)

 

 

311.0

TVZ(M),VKG(IS)

 

 

312.0

VKG(T),ChV(MIS)

 

 

313.0

Cari(T),VKG(IS)

 

 

314.0

VKG(IS)

 

 

315.0

ChV(MS)

 

 

315.1

VKG(MS)

 

 

315.2

VKG(MS)

 

 

315.3

VKG(MS)

 

 

315.4

VKG(MS)

 

 

315.5

VKG(MS)

 

 

315.6

VKG(MS)

 

 

315.7

Alt(MS)

 

 

319.0

Uni(MS)

 

 

319.1

KB(T),VKG(S)

 

 

320.0

har(M),VGL(S)

 

 

320.1

KB(T),VKG(S)

 

 

321.0

VKG(S)

 

 

322.0

ChV(MS)

 

 

322.1

KB(T),VKG(S)

 

 

330.0

ChV(TMS)

 

 

331.0

VKG(I)

 

 

332.0

VKG(I)

 

 

333.0

VKG(IS)

 

 

334.0

VKG(I)

 

 

335.0

VKG(IS)

 

 

336.0

VKG(IS)

 

 

337.0

VKG(IS)

 

 

339.0

MBZ(TMS)

 

 

340.0

TVZ(TM),VKG(IS)

 

 

341.0

VKG(IS)

 

 

342.0

sil(T)

 

 

343.0

VKG(IS)

 

 

344.0

ChV(T),VGK(IS)

 

 

345.0

Bär(T:Str.),VRG(T:Chr.Rfr.)

 

 

346.0

VKG(I)

 

 

347.0

VGL(T),VKG(I)

 

 

348.0

VKG(IS)

 

 

349.0

Mös(TMS)

 

 

350.0

Mer(T),VKG(IS)

 

 

351.0

TVZ(T),VKG(I)

 

 

352.0

VKG(IS)

 

 

353.0

VKG(I)

 

 

354.0

CV(TM),VKG(I)

 

 

355.0

Mer(T),VRG(S),VKG(I)

 

 

356.0

VGL(T Str.3),VRG(S)

 

 

357.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

358.0

VKG(IS)

 

 

359.0

ChV(M),VGL(S)

 

 

359.1

ChV(TMS)

 

 

359.2

VKG(MS)

 

 

359.3

war(M)

 

 

359.4

ChV(MS)

 

 

359.5

VKG(MS)

 

 

359.6

VKG(MS)

 

 

363.0

ChV(MS)

 

 

363.1

KB(T),VKG(S)

 

 

364.0

Alt(MS)

 

 

364.1

KB(T),VKG(S)

 

 

365.0

VKG(S)

 

 

365.1

KB(T),VKG(S)

 

 

366.0

VGL(T),VKG(S)

 

 

367.0

ChV(MS)

 

 

376.0

ChV(TMS)

 

 

377.0

schil(T),DVM(MS),VKG(I)

 

 

378.0

ChV(TM),VKG(I)

 

 

379.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

380.0

VKG(IS)

 

 

381.0

VGK(IS)

 

 

382.0

VKG(IS)

 

 

383.0

sil(T),VKG(IS)

 

 

384.0

VKG(IS)

 

 

385.0

Uni(MS)

 

 

385.1

ChV(MS)

 

 

385.2

VKG(MS)

 

 

385.3

VKG(MS)

 

 

385.4

ChV(MS)

 

 

385.5

ChV(MS)

 

 

385.6

VKG(MS)

 

 

385.7

Alt(MS)

 

 

386.0

ChV(TMS)

 

 

387.0

VKG(IS)

 

 

388.0

VKG(IS)

 

 

389.0

VKG(I)

 

 

390.0

Stru(T),VKG(IS)

 

 

391.0

VKG(I)

 

 

392.0

ChV(TMS)

 

 

393.0

Stru(T),AKL(MS),VKG(I)

 

 

394.0

DVM(TMIS)

 

 

395.0

VKG(I)

 

 

396.0

VKG(MS)

 

 

396.1

ChV(MS)

 

 

396.2

VKG(MS)

 

 

396.3

wes(T),VKG(S)

 

 

399.0

ChV(MS)

 

 

399.1

KB(T),VKG(S)

 

 

400.0

VGL(S)

 

 

400.1

KB(T),VKG(S)

 

 

401.0

ChV(MS)

 

 

401.1

ChV(MS)

 

 

402.0

VKG(S)

 

 

413.0

VKG(MS)

 

 

414.0

sil(T),VRG(S),VKG(I)

 

 

415.0

VGL(TMS)

 

 

418.0

APT(MS)

 

 

418.1

APT(MS)

 

 

421.0

APT(MS)

 

 

423.0

lip(M),VGL(S)

 

 

423.1

ChV(MS)

 

 

424.1

VKG(M)

 

 

425.0

VKG(IS)

 

 

428.2

aen(M),VKG(S)

 

 

429.1

VKG(S)

 

 

433.0

VKG(S)

 

 

435.0

ChV(TMS)

 

 

436.0

VKG(I)

 

 

437.0

VKG(I)

 

 

438.0

Bär(T),VKG(I)

 

 

439.0

VKG(IS)

 

 

440.0

VRG(T),VKG(I)

 

 

441.0

Stru(MS)

 

 

442.0

zen(T),GB(MS)

 

 

443.0

VKG(IS)

 

 

444.0

PJ(TMIS)

 

 

445.0

VGL(T:1),sil(T:2-4),VKG(IS)

 

 

447.0

VKG(I)

 

 

448.0

got(MS)

 

 

449.0

VKG(IS)

 

 

450.0

VKG(TMIS)

 

 

451.0

Bär(T:Str.2-4),VRG(S)

 

 

452.0

VKG(IS)

 

 

453.0

ros(T),TVZ(M),VKG(IS)

 

 

454.0

VKG(I)

 

 

455.0

Cari(T),VKG(I)

 

 

456.0

MS(TMIS)

 

 

457.0

FP(MS)

 

 

458.0

ChV(MS)

 

 

458.1

ChV(MS)

 

 

458.2

VKG(MS)

 

 

458.3

VGL(T),VKG(S)

 

 

458.4

ChV(MS)

 

 

458.4

ChV(MS)

 

 

458.5

VKG(S)

 

 

458.6

VKG(MS)

 

 

458.7

VKG(MS)

 

 

458.8

VKG(MS)

 

 

458.9

VGL(TMS)

 

 

461.1

KB(T),VKG(S)

 

 

462.0

VKG(S)

 

 

462.1

KB(T),VKG(S)

 

 

463.0

VKG(MS)

 

 

463.1

KB(T),VKG(S)

 

 

464.0

VGL(T),VKG(S)

 

 

465.0

ChV(MS)

 

 

472.0

VKG(I)

 

 

473.0

ChV(MS)

 

 

474.0

VKG(IS)

 

 

475.0

VRG(T),VKG(I)

 

 

477.0

CEA(T it.)

 

 

480.0

ChV(TMS)

 

 

481.0

TVZ(T),VKG(IS)

 

 

482.0

VKG(IS)

 

 

483.0

VKG(S)

 

 

484.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

486.0

VSG(MIS)

 

 

488.0

ChV(MS)

 

 

488.1

KB(T),VKG(S)

 

 

489.0

VKG(MS)

 

 

489.1

KB(T),VKG(S)

 

 

490.0

VGL(T),VKG(S)

 

 

491.0

ChV(MS)

 

 

498.0

ChV(T)

 

 

498.2

VKG(MS)

 

 

498.3

VKG(MS)

 

 

500.0

VKG(MS)

 

 

500.1

VKG(MS)

 

 

500.2

VKG(MS)

 

 

500.3

VKG(MS)

 

 

500.4

ChV(MS)

 

 

500.5

ChV(MS)

 

 

500.6

ChV(TMS)

 

 

500.7

Uni(MS)

 

 

502.0

ChV(T),men(MS),VKG(I)

 

 

504.0

ChV(TMIS)

 

 

505.0

VKG(T);ChV(MS),VKG(I)

 

 

506.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

507.0

CV(TMIS)

 

 

508.0

Cari(T),VKG(I)

 

 

509.0

Stru(T),VRG(S),VKG(I)

 

 

510.0

GB(T),Cab(MIS)

 

 

511.0

CV(MIS)

 

 

512.0

VKG(I)

 

 

517.0

Mer(MS)

 

 

518.0

VKG(I)

 

 

519.0

 APT(MS),VKG(I)

 

 

520.0

VRG(T),VKG(I)

 

 

521.0

Mös(MIS)

 

 

522.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

523.0

VKG(IS)

 

 

524.0

VRG(S),VKG(I)

 

 

526.0

CE(T  it.)

 

 

528.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

529.0

Stru(MS)

 

 

530.0

daf(T),CC(M),VKG(IS)

 

 

531.0

VGL(T),VKG(I)

 

 

532.0

VGL(T),ChV(MS)

 

 

533.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

534.0

VKG(IS)

 

 

535.0

ChV(TMS)

 

 

536.0

PJ(TMS)

 

 

537.0

VKG(IS)

 

 

538.0

CV(TMIS)

 

 

541.0

VRG(S),VKG(I)

 

 

542.0

VGL(T),VKG(IS)

 

 

543.0

VKG(IS)

 

 

544.0

ChV(TMIS)

 

 

545.0

VKG(TIS)

 

 

546.0

Cro(MIS)

 

 

547.0

GB(TMS)

 

 

549.0

VRG(S),VKG(I)

 

 

550.0

VKG(IS)

 

 

551.0

VKG(I)

 

 

552.0

got(MS),VKG(IS)

 

 

553.0

ChK(T),Mer(MS)

 

 

554.0

ChK(T),Mer(MIS)

 

 

555.0

kra(T),VKG(I)

 

 

556.0

Mer(MS)

 

 

557.0

ste(MS)

 

 

558.0

VKG(IS)

 

 

559.0

VJG(T),hau(MIS)

 

 

560.0

VSG(MS)

 

 

561.0

Stru(T),sut(M),VKG(IS)

 

 

562.0

VKG(IS)

 

 

563.0

VKG(IS)

 

 

564.0

VKG(IS)

 

 

565.0

dav(TMIS)

 

 

566.0

VSG(TMIS)

 

 

567.0

Stru(TMS),VKG(I)

 

 

570.0

dav(MIS)

 

 

571.0

gaf(T:2.3.),CV(MIS)

 

 

572.0

VRG(TI)

 

 

573.0

Rad(T),got(MIS)

 

 

574.0

ChV(T:Str.2-5),VKG(IS)

 

 

575.0

Stru(T),CV(MS),VKG(I)

 

 

576.0

Stru(TMIS)

 

 

577.0

TVZ(T),VKG(I)

 

 

578.0

EvM(T),CV(MIS)

 

 

579.0

Stru(T),ISK(M),VKG(IS)

 

 

580.0

Col(T),VRG(MIS)

 

 

581.0

Bär(MS)

 

 

582.0

SUL(TMS),VKG(I)

 

 

583.0

lpe(T),jpe(M),VKG(IS)

 

 

584.0

VSG(TMIS)

 

 

585.0

schle(MIS),VKG(IS:Lied)

 

 

588.0

Stru(TMS)

 

 

589.0

VKG(IS)

 

 

591.0

Han(T),TVZ(MIS)

 

 

592.0

ES(T),DVM(MIS)

 

 

593.0

GB(T:Str.1-3;MIS)

 

 

594.0

Bär(TMIS)

 

 

595.0

Stru(TMS)

 

 

596.0

TVZ(T),Stru(MS),VKG(I)

 

 

597.0

TVZ(IS)

 

 

598.0

Mer(TMS)

 

 

599.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

600.0

BAK(T),CC(M),VKG(IS)

 

 

601.0

SUL(TS),VKG(I)

 

 

602.0

kra(T),VKG(IS)

 

 

606.0

VKG(MS)

 

 

606.1

KB(T),VKG(S)

 

 

607.0

Bon(MS)

 

 

607.1

KB(T)VKG(S)

 

 

608.0

aen(MS)

 

 

608.1

KB(T),VKG(S)

 

 

609.0

ChV(MS)

 

 

609.1

KB(T),VKG(S)

 

 

610.0

Alt(MS)

 

 

610.1

KB(T),VKG(S)

 

 

611.0

Alt(MS)

 

 

611.1

KB(T),VKG(S)

 

 

612.0

aen(MS)

 

 

612.1

KB(T),VKG(S)

 

 

613.0

Alt(MS)

 

 

613.1

KB(T),VKG(S)

 

 

614.0

Uni(MS)

 

 

614.1

KB(T),VKG(S)

 

 

614.2

KB(T),VKG(S)

 

 

615.0

ChV(MS)

 

 

615.1

KB(T),VKG(S)

 

 

616.0

VKG(MS)

 

 

616.1

KB(T),VKG(S)

 

 

617.0

VKG(MS)

 

 

617.1

KB(T),VKG(S)

 

 

618.0

ChV(MS)

 

 

618.1

KB(T),VKG(S)

 

 

619.0

wes(MS)

 

 

619.1

KB(T),VKG(S)

 

 

620.0

wes(MS)

 

 

620.1

KB(T),VKG(S)

 

 

621.0

VKG(MS)

 

 

621.1

KB(T),VKG(S)

 

 

622.0

Uni(MS)

 

 

0.0 K

B(T),VKG(S)

 

 

623.0

ChV(MS)

 

 

623.1

KB(T),VKG(S)

 

 

624.0

Alt(MS)

 

 

624.1

KB(T),VKG(S)

 

 

625.0

VKG(MS)

 

 

625.1

KB(T),VKG(S)

 

 

626.0

ChV(MS)

 

 

626.1

KB(T),VKG(S)

 

 

627.0

VGL(MS)

 

 

627.1

KB(T),VKG(S)

 

 

628.0

ChV(MS)

 

 

628.1

KB(T),VKG(S)

 

 

629.0

ChV(MS)

 

 

629.1

KB(T),VKG(S)

 

 

630.0

Cop(MS)

 

 

630.1

KB(T),VKG(S)

 

 

631.0

Uni(MS)

 

 

631.1

KB(T),VKG(S)

 

 

632.0

ChV(MS)

 

 

632.1

KB(T),VKG(S)

 

 

633.0

mis(MS)

 

 

633.1

KB(T),VKG(S)

 

 

634.0

ChV(MS)

 

 

634.1

KB(T),VKG(S)

 

 

635.0

VKG(MS)

 

 

635.1

KB(T),VKG(S)

 

 

636.0

VKG(MS)

 

 

636.1

KB(T),VKG(S)

 

 

637.0

Bon(MS)

 

 

637.1

KB(T),VKG(S)

 

 

638.0

VKG(MS)

 

 

638.1

VKG(TS)

 

 

639.0

VKG(MS)

 

 

639.1

VKG(TS)

 

 

640.0

VKG(MS)

 

 

640.1

VKG(TS)

 

 

640.2

VKG(TS)

 

 

641.0

VKG(MS)

 

 

641.1

VKG(TS)

 

 

642.0

VKG(MS)

 

 

642.1

VKG(TS)

 

 

643.0

VKG(MS)

 

 

643.1

VKG(TS)

 

 

644.0

VKG(MS)

 

 

644.1

VKG(TS)

 

 

645.0

VKG(MS)

 

 

645.1

VKG(TS)

 

 

646.0

VKG(MS)

 

 

646.1

VKG(TS)

 

 

647.0

VKG(MS)

 

 

647.1

VKG(TS)

 

 

648.0

VKG(MS)

 

 

648.1

VKG(TS)

 

 

649.0

VKG(MS)

 

 

649.1

VKG(TS)

 

 

650.0

VKG(MS)

 

 

650.1

KB(T),VKG(S)

 

 

650.1

KB(T),VKG(S)

 

 

652.0

PJ(TMS)

 

 

670.0

VRG(S),VKG(I)

 

 

671.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

672.0

Cari(T),VKG(IS)

 

 

673.0

Stru(TMS)

 

 

674.0

VKG(I)

 

 

675.0

Mer(MS)

 

 

676.0

Mös(MIS)

 

 

677.0

bot(T),frei(MIS)

 

 

678.0

VKG(I)

 

 

679.0

Cari(T),VKG(IS)

 

 

680.0

GB(TMIS)

 

 

681.0

Mer(TMIS),VKG(IS:Lied)

 

 

682.0

VRG(S),VKG(I)

 

 

683.0

Bär(MS)

 

 

684.0

steb(T),schm(MIS)

 

 

685.0

JD(MS)

 

 

686.0

BkV(T),Fid(MIS)

 

 

687.0

TVZ(M),VKG(IS)

 

 

688.0

Stru(TMS)

 

 

689.0

Stru(T),VKG(IS)

 

 

690.0

Stru(MIS)

 

 

691.0

VKG(IS)

 

 

692.0

VKG(IS)

 

 

693.0

Mös(MS)

 

 

694.0

Sik(MS)

 

 

705.0

Stru(TM),VKG(I)

 

 

707.0

Stru(TMS),VKG(I)

 

 

708.0

Hän(T),bier(M),VKG(IS)

 

 

709.0

Stru(TMS)

 

 

710.0

kro(MS),VKG(IS)

 

 

711.0

Stru(TMIS)

 

 

727.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

728.0

VKG(IS)

 

 

729.0

VRG(S),VKG(I)

 

 

730.0

Fid(TMIS)

 

 

731.0

ChV(T),VLG(IS)

 

 

732.0

VKG(I)

 

 

733.0

VKG(MS)

 

 

733.1

VKG(MS)

 

 

733.2

ChV(MS)

 

 

733.3

ChV(MS)

 

 

733.4

VKG(MS)

 

 

733.5

Alt(MS)

 

 

735.0

ros(T),TVZ(M),VKG(IS)

 

 

744.0

APT(MS)

 

 

745.0

VRG(T),VKG(I)

 

 

746.0

VKG(TS)

 

 

747.0

VKG(IS)

 

 

748.0

VKG(IS)

 

 

749.0

VKG(IS)

 

 

750.0

VKG(IS)

 

 

751.0

VKG(IS)

 

 

752.0

VKG(IS)

 

 

753.0

VKG(IS)

 

 

754.0

VGL(T),VKG(IS)

 

 

755.0

VKG(IS)

 

 

756.0

VKG(IS)

 

 

757.0

Tvd(T),vid(M),VKG(IS)

 

 

758.0

VKG(IS)

 

 

759.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

760.0

ChV(T),VRG(S),VKG(I)

 

 

761.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

762.0

Stru(T),DVM(MIS)

 

 

763.0

VKG(MIS)

 

 

764.0

Cari(T),VKG(IS)

 

 

765.0

VKG(IS)

 

 

766.0

ChV(T),VKG(IS)

 

 

767.0

VGL(T),VRG(S),VKG(I)

 

 

768.0

VKG(MS)

 

 

768.1

Uni(MS)

 

 

768.2

VKG(MS)

 

 

768.3

VKG(MS)

 

 

770.0

VGL(MS)

 

 

770.1

KB(T),VKG(S)

 

 

771.0

kun(MS)

 

 

771.1

KB(T),VKG(S)

 

 

772.0

VKG(S)

 

 

773.0

VKG(MS)

 

 

781.0

hof(T),VKG(IS)

 

 

782.0

ChV(T),VKG(I)

 

 

785.0

VKG(T),VKG(IS)

 

 

786.0

ChV(TMS),VKG(I)

 

 

787.0

VKG(IS)

 

 

788.0

VKG(IS)

 

 

789.0

VKG(IS)

 

 

790.0

GL(T),ChV(MS),VKG(I)

 

 

791.0

VKG(TIS)

 

 

793.0

wes(M),VKG(S)

 

 

793.1

KB(T),VKG(S)

 

 

794.0

aen(MS)

 

 

794.1

KB(T),VKG(S)

 

 

795.0

VGL(T),VKG(S)

 

 

796.0

VKG(MS)

 

 

804.0

ChV(TMS)

 

 

805.0

Uni(MS)

 

 

805.1

Bos(T),VKG(S)

 

 

 

CN-Begleitsätze

 

 

252.0

ChV(MS)

 

 

252.1

VKG(TMS)

 

 

253.1

VKG(TMS)

 

 

254.1

VKG(TMS)

 

 

255.1

VKG(TMS)

 

 

256.1

VKG(TMS)

 

 

 

KG-Psalmen

 

 

638.0

VKG(MS)

 

 

638.1

VKG(TMS)

 

 

639.1

VKG(TMS)

 

 

640.1

VKG(TMS)

 

 

640.2

VKG(TMS)

 

 

641.1

VKG(TMS)

 

 

642.1

VKG(TMS)

 

 

643.1

VKG(TMS)

 

 

644.1

VKG(TMS)

 

 

645.1

VKG(TMS)

 

 

646.1

VKG(TMS)

 

 

647.1

VKG(TMS)

 

 

648.1

VKG(TMS)

 

 

649.1

VKG(TMS)

 

 

650.0

VKG(MS)

 

 

 

Stand Oktober 2004

 

Wortgottesdienst im KG   

Der Wortgottesdienst am Sonntag

Das KG enthält an mehreren Stellen Ordnungen für die Feier von Wortgottesdiensten. Nach dem Kapitel «Die Feier des Sonntags» (KG 247ff), einer umfassenden liturgietheologischen und pastoralliturgi­schen Hinführung zum Sonntag, folgt in KG 250 «Der Wortgottesdienst am Sonntag». Demnach ist die Feierordnung des KG primär für den sonntäglichen Wortgottesdienst konzipiert, der an Stelle einer Euchari­stiefeier stattfindet. Allerdings wird in der Einleitung ebenso die Relevanz dieser Feierform für die Werktage ins Bewusstsein gehoben: «Die christliche Gemeinde lebt von der Versammlung der Gläubi­gen. Deshalb soll die Gemeinde auch an Werktagen zum Gebet und zum Hören des Wortes Gottes zu­sammenkommen, selbst wenn kein Priester anwesend sein kann». (250). Dahinter steckt das Anliegen, dass nämlich  von wirklichen Ausnahmen abgesehen  in jeder Gemeinde an jedem Tag ein Gottesdienst gefeiert werden soll. Wo eine Eucharistiefeier nicht möglich ist, eignen sich dafür beson­ders die Laudes am Morgen und die Vesper am Abend oder – unabhängig von der Tageszeit – Wortgottesdienste, die die biblische Verkündigung stärker in den Mittelpunkt rücken. Das KG fordert in der Einleitung zu Nr. 250, dass der Leiter oder die Leiterin einer solchen li­turgischen Versammlung für die Aufgabe ausgebildet und beauftragt sein muss.

Wortgottesdienst ohne Kommunionausteilung (KG 250)

Das Aufbaumodell des Wortgottesdienstes im KG übernimmt im Wesentlichen die Struktur des Wortgottesdienstes der Messe, erweitert jedoch die Gebetselemente und formt daraus einen eigenen Hauptteil der Feier. Nach einem Gemeindegebet, das als Wechselgebet gestaltet werden kann, folgen die Fürbitten, die ihrerseits wie in Laudes und Vesper mit dem Gebet des Herrn scliessen, so dass das Vaterunser das abschliessende Gebetselement wird. Die Kommunionausteilung ist in diesem Modell nicht vorgesehen. Die Strukturelemente «Eröffnung – Wort und Antwort – Gebet – Abschluss» sind  im KG detailliert entfaltet (S.308).

Der Wortgottesdienst mit Kommunion (KG 251)

Der Wortgottesdienst mit Kommunionausteilung am Sonntag wird unter Nr. 251 be­schrieben. Der Wortgottesdienst am Sonntag kann mit einer Kommunionfeier ver­bunden werden. Die Elemente sind weithin identisch mit dem Wortgottesdienst ohne Kommunionfeier; es findet jedoch eine Umstellung statt: Schuldbekenntnis und Vergebungsbitte werden aus der Eröffnung herausgenommen und an das Ende des Abschnitts «Wort und Antwort» gesetzt; auf diese Weise geht die Versöhnung mit Gott und mit den Menschen eine unmittelbare Einheit mit dem Frie­densgruss ein. Beide Elemente haben eine ähnliche Intention, so dass sich eine solche Zusammenziehung nahe legte; denn in beiden geht es um den Ausdruck des Eingeständnisses der eigenen Schuld und um den zeichenhaften Ausdruck der Versöhnungsbereitschaft gegenüber Gott und den Mitmenschen. Wenn dieses Element am Beginn der Feier steht, kommt stärker sein vorbereitender Aspekt auf die ganze Feier zur Geltung; wenn es am Ende von «Wort und Antwort» steht, wird deutlich, dass die Versöhnung und der Friede Christi Frucht der Verkündigung und der Aufnahme des Wortes Gottes sind; so vorbereitet, können die Gläubigen zum Empfang der Eucharistie hinzutreten. Diese Form des Bussritus mit dem anschliessenden Friedensgruss findet sich bereits im Messritus der Kirche von Zaire, der von Rom am 30.04.1998 approbiert wurde. Als Möglichkeit wird sie auch bei einer Reform des deutschsprachigen Missale gewünscht (E.Nagel (Hrsg.), Studien …1995, S.51)

Im Aufbaumodell Nr. 251 wird nach dem Gebetsteil die Eucharistie vom Taber­nakel auf den Altar übertragen. Besonderes Merkmal dieser Ordnung ist das darauf folgende Christuslob, an das sich das Vater unser und die Kommunioneinladung anschliessen. Als wichtiges Anliegen versucht das KG deutlich zu machen, dass Irritationen durch Hochgebet-ähnliche Formen zu vermeiden sind. Als Alternative empfiehlt es die neutestamentlichen die Christushymnen aus Kol 1,15-20 (KG 252.1), nach 1 Joh (KG 253.1), Eph 1,3-10 (254.1), und Phil 2,6-11 (KG 255.1), 1 Petr 1,3-7 (KG 256.1). Als Wechselgebeten eingerichtet werden sie jeweils von einem Leitvers eingerahmt. Die Vertonungen für den gesungenen Vollzug finden sich im Cantionale unter der gleichen Nummer. Weitere Christus-Gebete, die sich an dieser Stellegut eignen, verfasste H.Oosterhuis (KG 257). Bei aller Umsicht ist auf Dauer die Kommunionspendung ausserhalb der Messfeier nicht unproblematisch. Die theologischen und liturgischen Defizite, die dabei offenbar werden, könne die Eucharistie als Mahlfeier und die Vergegenwärtigung der Hingabe Christi am Kreuz schwer beeinträchtigen. Mehr und mehr wird dieses Problem erkannt und man versucht mit Aufklärung und Hilfen [1] vorzubeugen (G.Fuchs, Gepriesen bist du, Herr. Regensburg 2000). Vieles, was in den Grundmodellen paradigmatisch erläutert wird, findet eine Konkretisierung in den Wortgottesdiensten im Advent (ohne Kommunionausteilung, 316) und an Weihnachten (mit Kommunionausteilung, 360).

«Die Wortgottesfeier» der Bischofskonferenz

Parallel zur Entstehung des KG arbeitete eine «Kommission für die Wortgottesfeier der DOK» an einem Ritus für Wortgottesdienste (V.Huonder, Die Wortgottesfeier, SKZ 36/1997). Die von der DOK im März 1996 eingesetzte Kommission begann somit ihre Arbeit zu einem Zeitpunkt, da die Textbearbeitung des KG kurz vor dem Abschluss stand. Trotz verschiedener Bemühun­gen vor allem von Seiten der KG-Kommission um wechselseitige Informationen konnten beide Projekte nicht mehr vollends miteinander koordiniert werden. Somit haben die Bischöfe fast gleichzeitig zwei Riten approbiert, die nicht in allen Teilen deckungsgleich sind: Die Approbation des KG erfolgte am 10.10.1996, jene von «Die Wortgottesfeier» am 17.06.1997.

Gemeinsamkeiten und Unterschiede im Grundmodell des Wortgottesdienstes

Das KG und die «Wortgottesfeier» kommen in dem Anliegen überein, qualifiziert zur Förderung der Vielfalt der Gottesdienstformen beizutragen. Ebenfalls ist es ein übereinstimmendes und wichtiges Ziel, durch ein klares Profil der Feierordnungen in beiden Büchern Vermischungen zwischen sonntägli­chem Wortgottesdienst und Eucharistiefeier entgegenzuwirken. Beide Ausgaben betonen die Notwendig­keit der Ausbildung von Wortgottesdienstleitern und ziehen ebenfalls die Feier eines Wortgottesdienstes am Sonntag der Teilnahme an der Eucharistiefeier in einer Nachbarpfarrei vor.

«Eine erste, nicht unerhebliche Differenz besteht aber bereits in der Terminologie. Während das KG den bisher gewohnten Begriff benutzt, hat man in dem liturgischen Buch mit dem Titel einen neuen Begriff geschaffen, der durch eine 1995 erschienene deut­sche Dissertation propagiert wurde; das Feierelement sollte dadurch unterstrichen und der Wortgottes­dienst am Sonntag an Stelle der Eucharistiefeier deutlicher von anderen Wortgottesdiensten abgesetzt werden» (M.Klöckener, Einführungstagung des KG im März 1998). Mit dem Begriff «mit Kommunionausteilung» an Stelle von «mit Kommunionfeier» wird im KG die Kommunionspendung andeutungsweise (aber bewusst) als Anhängsel ausgewiesen. Die DOK-Weisungen wünschen aufgrund berechtigter eucharistietheologischer Bedenken und einschlägiger Erfahrungen «die Wortgottesfeier und andere Wortgottesdienste in der Regel ohne Kommunion», und «alle Pfarreien (sind) zu unterstützen, die an der Wortgottesfeier ohne Spendung der Kommunion festhalten». Zwar enthält die «Wortgottesfeier» gegen Ende des Buches eine Ordnung mit Kommunionspendung, doch ist die Präfe­renz ohne Kommunion eindeutig.

Die Problematik der Eröffnung des Wortgottesdienstes

Der Beginn der Wortfeiern war urspünglich einfacher und zielstrebiger. Erst im Verlauf der Zeit haben sich weitere Elemente dazu gesellt, was liturgisch und musikalisch nicht immer von Vorteil war. Ein kurzer geschichtlicher Aufriss mag dies zeigen:

  • Phase 1: Kyrie – Oration.

Eine älteste Form scheint die Kombination Kyrie – Oration (Kollekte) zu sein. Eine Kyrielitanei, die auf dem Weg von der Stationskirche zur Hauptkirche oder bei einem grossen Einzug vom Volk mit dem Kyrie-Ruf beantwortet wurde, schloss mit der Oration.

  • Phase 2: Kyrie – Gloria – Oration

In besonders feierlichen Augenblicken fügte man zwischen Kyrie und Oration das Gloria. Es war nicht ungewöhnlich, an die Kyrielitanei volkstümliche Gebete oder Hymnen anzufügen.  Das Gloria zählte offenbar zu diesem Typ. Wie Papst Leo III und Karl der Grosse sich 799 begegneten, stimmte der Papst mit dem gesamten Klerus das Gloria an, das mit einer Oration des Papstes beschlossen wurde. Dies zeigt übrigens: Das Gloria war von Anfang nicht für die Messe bestimmt. Es hatte ursprünglich die Stellung des heutigen Te Deum. Der Bischof betete es in der Messe nur an Sonn- und Festtagen, die Priester nur an Ostern (nicht einmal an Weihnachten, – wie noch im 11.Jh.geklagt wir).

  • Phase 3: Prozessionsgesang – Kyrie – Gloria – Oration.

In feierlichen Papstliturgien zog mit dem Klerus eine geschulte Sängerschaft ein, die einen Psalm sang. Bei einem kleineren Einzug sang die Schola im Gottesdienstraum, während der Papst und der Klerus einzog. Auf der Höhe der Schola angelangt, gab der Papst das Zeichen zum „Gloria Patri“. Darauf konnte Kyrie – Gloria – Kollekte folgen. Den ganzen Vorgang nennt Amalar im 9.Jh. Introitus.

Nach der Jahrtausendwende entfällt der Einzug mehr und mehr. Dies hat mit dem Konventamt zu tun, das über Jahrhunderte die Messe schlechthin darstellt. Ihm ging die Terz voraus, der Klerus war also schon im Chorraum. Die Sakristei ist bereits im romanischen Kirchenbau nicht mehr neben dem Eingang zur Kirche, sondern neben dem Chorraum. Auch dies mindert die Bedeutung des Einzugs. Trotzdem wollte man nicht auf den Eröffungsgesang verzichten, – und so beginnt dieser in Rom bereits im 14.Jh. erst, wenn der Priester an den Stufen des Altars angelangt ist.

Auch der Psalm Judica,(Stufengebet) der zunächst auf dem Weg gesprochen wurde, wird an die Altarstufen verlegt. Das Confiteor als zweiter Teil des Stufengebetes erwächst ursprünglich einer schweigenden Anbetung des Papstes vor dem Altar, wird im 8.Jh. in der fränkischen Liturgie ein sich Niederwerfen vor dem Altar. Erst im 11.Jh. entsteht aus dem persönlichen Sündenbekenntnis ein Bekenntnis einer Mehrzahl.

Drei Stücke zwischen der zweiten und dritten Phase dieses Prozesses sind geschichtlich und seitens der Dramaturgie der Eröffnung sekundär: das Allgemeine Schuldbekenntnis, die Kyrierufe und das Gloria.

Um das eigentliche Ziel nicht zu verunklaren und die innere Dynamik der Eröffnung nicht zu sehr zu beeinträchtigen, sehen die Rubriken folgende Vereinfachungen vor:

  • Bussakt und Kyrie können zusammengelegt werden (AEM 30). Keine ideale Lösung, weil das Kyrie usprünglich keine Bitt-, sondern Huldigungsruf ist.
  • Kyrie entfällt, wenn zum Einzug Leisen gesungen werden.   
  • Bei festlichen Anlässen kann das Allgemeine Schuldbekenntnis und die Vergebungsbitte entfallen.
  • Das Gloria wird nurmehr an Sonntagen (ausser Advent und Fastenzeit) und Festen und Hochfesten gesungen.
  • Kommt ein Bussgedanke im Tagesgebet vor, kann das Allgemeine Schuldbekenntnis entfallen (Die Feier der Gemeindemesse S.323)

Begrüssung und Schuldbekenntnis entfallen, wenn andere Feiern vorausgehen:

  • Sonntägliches Taufgedächtnis
  • Osternacht
  • Taufe

Innerhalb der Messreform werden heute Lösungen diskutiert, die den Eröffnungsteil etwas entflechten könnten, so z.B. den von Rom anerkannten Ritus von Zaire. Hier wird der Bussakt an die Homilie angefügt, was psychologisch viel sinnvoller ist, weil dann wahrscheinlich die Offenheit für die Botschaft eher gewährleistet ist als am Anfang, wo man dafür noch wenig vorbereitet ist. Im Anschluss an die Vergebungsbitte folgt dann der Friedensgruss. Dies ist eine sehr gute Abfolge. Im Wortgottesdienst mit Kommunionausteilung folgt das KG (S.421) dieser Abfolge.

Walter Wiesli




WarenkorbWarenkorb